Herkes için kafa feneri rehberi.

2012 yılından itibaren yaptığım sportif etkinliklerde ve işlerde kafa feneri için bir bütçe ayırma durumunda kaldım. Dolayısıyla çok fazla çeşit ve çok fazla marka deneme fırsatım oldu.

Şu an bir kafa feneri seçerken nelere dikkat ettiğimden az çok bahsetmek istiyorum.

Yazıya başlamadan önce bir kaç terime kısaca hakim olmamız gerekiyor. Bunların en başında “Lüks (Lux)“, “Lümen” ve “Candelas (Kandela)” var. Bir fizikçi kadar bilmenize gerek yok kısaca bunlardan bahsedeceğim.

Öncelikle “Lüks” ile başlamak istiyorum.

Lüks (Lux):

Orta seviyenin altında kafa feneri üreten Petzl, Black Diamond, Led Lenser vb. gibi markalar genelde lümen olarak bize değer vermekteler. Üst veya orta seviye kafa feneri üreten Scurion, El Speleo, Rude vb. markalar genelde watt ve lüks olarak değer verirler. Lümen olarak yazdıklarında kelvin değerini parantez içinde verirler.

Temel olarak 1 lx(lüks) = 1 lm/m2 , yani metre kare başına düşen lümen miktarıdır. Fakat yanlış anlaşılmasın, 100 lümen bir kafa lambası 10 metrelik veya 5 metrelik bir mesafede 100 lüks aydınlatmaz. Aydınlanan bölge eğer 10 lüks ise sizin gözünüze 10 lüks gelmez. 100 lümenlik bir kafa lambasınının 100 lüks olması için bütün aydınlatmayı 1 metrekare içeresine yapıyor olması gerekir.

Açıkcası bir kafa lambasının kaç lümen olduğu değil istenilen mesafede kaç lüks aydınlattığı önemlidir. Şekilde de görebileceğiniz gibi kafa feneri pazarlamasına dikkat etmenizde fayda var. 0.5 metrede 350 lux yayan bir kafa feneri kulağa hoş gelebilir. Fakat bunu 1.5 metreye vurduğunuzda kabaca 50 lux’e denk geliyor. Tam bu durumda önemli olanın lümen değil. O kafa fenerinin hangi ortam için üretildiği. Daha iyi anlatmak için biraz Kandela’dan bahsetmem gerekecek.

Kandela (Candela) Nedir?

Kandela ışık yoğunluğunun bir ölçüsüdür. Tarihine baktığımızda bir kandela, bir mum ışığının yayılan yoğunluğuna eşittir. 1 Candela’yı ifade ederken tek renkli (yeşil) ışık, yani 5,4 x 10¹⁴ Hz frekanslı ve 550 nm dalga boylu ışık kullanılır. Bu şu demek oluyor. Bir kafa fenerinin az watt kullanarak daha iyi aydınlatma sağlaması mümkün. Bu durumda renklerin de önemi vardır. Yine aynı konuya geliyoruz bir kafa fenerinin ne kadar watt veya kaç dalga boylu ışık kullandığından önemlisi; koşu için mi? mağara için mi? yoksa iş için mi? üretildiği.

Bu durumda dalga boyu, frekans gibi temel ifadeler de anlam ifade edecek. Fakat konumuz kafa feneri olduğu için kısa kesip özet geçiyorum.

Şimdi kafa Fenerimizden çıkan ışığı ölçmek için lümen kullanıyoruz. Aydınlattığı alanı anlamak için lux kullanıyoruz. Kafa feneri ile aydınlatılan bölge arasındaki mesafe için kandela kullanacağız. Aydınlanan bölgeden gözümüze gelen ışık kandela/m2 olacak. Burası biraz karışık görünmekte basit bir görsel ile ifade edeceğim.

Şekilde gördüğünüz gibi kafa lambasının verdiği ışık lümen ile ölçülebilir. Zemine giden yoldaki ışık kandela ile ölçülebilir. Zemine yansıyan ışık lüks’dür. Zeminden gözümüze tekrar gelen ışık kandela/m2.

Şimdi bu kadar bilgi yeterli, bunları neden anlattığımı lümeni açıklarken anlatacağım.

Lümen

Bir ışık kaynağının, ışık sağlamak için çevreye yaydığı toplam (insan gözüne göre) ışık miktarını yada ışık gücüne, ışık akısı denir. Ölçmek için kullanılan Uluslararası  birimine lümen denir. Basit bir ifadeyle, Lümen (lm) ile gösterilir.

Işık “foton” adı verilen paketlerden oluşur aslında elektromanyetik radyasyondur. Işığın kelvin değeri düşünce sıcak (kırmızıya yakın) yükselince soğuk (maviye yakın) dediğimiz renkler görünür. Fotonların hareketi bize dalga boyu ve frekansı oluşturuyor. Dalga boyu düşük olursa renk daha sıcak oluyor, frekans aralığı kısa olursa renk soğuk oluyor.

Kafa fenerlerinde acil durum ışığının kırmızı olmasının sebebi bundan kaynaklı. Dalga boyu yüksek ve frekans aralığı düşük olduğu için kırmızı ışık fotonları çok daha soğuk renklere göre daha az kırılma yaşıyor. Kırmızı ışık daha uzak mesafeye daha az yayılarak gittiği için daha farkedilebilir. Yakın mesafede kullanılmamasının sebebi ise soğuk renklerin frekans aralıkları daha yüksek ve dalga boyları daha düşük olmasıdır. Fotonlar daha hızlı dağılabiliyor ve çok yayıldıkları için etrafımızı daha iyi aydınlatabiliyor. Dalga boyu düşük olan fotonlar uzaktan daha az farkedilir. Tabiki bu gözümüzle görülebildiğimiz ışıklar için geçerli.

Kafa Feneri Alırken?

Sonuç olarak kafa feneri alırken Lümenin çok olması aslında o kafa fenerinin daha iyi aydınlatacağını veya işinizi daha iyi çözeceğini anlatmaz. Lüks değeri daha iyi anlaşılabilen bir seçenektir. Bir kafa feneri aldığınızda açısına ve frekans aralığına göre, kafa lambasının ışığı yansıtma sistemine göre çok fazla ışık kaybı yaşanma ihtimali vardır.vBunun için nalbur lambalarına çok güvenmemekte fayda var. Belki 1000 lümen yazması cezbedici ama karşılığında 100 lüks aydınlatma bile alamayabilirsiniz.

İş İçin Kafa Feneri Alırken?

Bir iş için kafa lambası tercih ederken kesinlikle çalışma alanının büyük önemi var. Çalışma şartları size pilli mi yoksa şarjlı mı almanız gerektiği hakkında bilgi verir. Eğer gün boyu kullanacaksam pille çalışan bir kafa feneri olması daha mantıklıdır. Şarjlı alacaksanız da yedek bataryanız kesin olmalıdır.

İple erişim açısından düşündüğümde, kesinlikle IP65 veya üstü bir kafa feneri olmalı diyebilirim. IP’den kısaca bahsetmek gerekirse, açılımı “international protection code” yani uluslararası koruma kodu. IP’den sonra gelen ilk rakam darbeye karşı dayanımın ne kadar olduğunu bize anlatır. İkinci rakam ise suya karşı ne kadar dayanıklı olduğundan bahseder. İple erişim için kesinlikle ilk rakamın yani darbe koruma kodunun 6 olması gerekmekte. 6 toz girişinin kesin gerçekleşmeyeceği anlamına gelir. Aynı anda darbeye ve düşmelere karşı oldukça dayanıklı olacağı anlamına gelir. İkinci rakamın 8 olması en iyi şekilde suya karşı koruma sağladığını söyler. Ama iple erişim düşünüldüğünde bence 5 yani su fışkırmalarına karşı koruma yeterlidir. En azından yağmur yağdığında kafa feneriniz bozulmamış olur. IP66 bir kafa feneri alırsanız otomobilinizi yıkarken tazyikli su ile kafa lambanızı da yıkayabilirsiniz :).

ATEX

Yine iple erişim için düşündüğümüzde gerekli ATEX standartının olması oldukça iyidir. ATEX ise Patlayıcı ortamın Fransızcası olan “ATmosphere EXplosible” kelimesinin kısaltılmışıdır. Çalışacağınız ortama ve maruz kalacağınız gazlara göre ATEX standartları değişir. Bulunduğunuz ortam patlama riskine sahipse, yanınızdaki bütün pilli veya bataryalı cihazların ATEX ortamlara karşı standartının olması gerekmekte. Bu ülkemizde çok dikkat edilen bir konu olmasa da, kendi hayatınız için dikkat etmek zorundasınız.

Bunların dışında en önemlisi bir kafa lambasının 1-2 metre mesafeyi geniş aydınlatma kısmının olması çok önemli. İş için aldığınız kafa lambasının kol mesafeniz kadar olan kısmı geniş açı ile aydınlatması işimizi yapabileceğimiz yeri daha rahat algılamamızı sağlıyor. Onun dışında uzun mesafede dar açı ile aydınlatması olması da önemli bir kriter. Az ışıklı ortamda ipe girmeden önce, ipinize kafa feneriniz ile göz atmanız gerekecek ve geniş açı kısa mesafe aydınlatma ile bunu başaramayacaksınız (tabiki 10.000 lüks aydınlatan bir kafa lambanız yoksa ).

Son olarak kaska rahatça takıp çıkarılabilen bir kafa feneri alırsanız işleriniz biraz daha kolaylaşır.

Sportif Amaçlı Kafa Feneri Alırken ?

Sportif derken mağaracılık açısından anlatmam gerekecek çünkü en çok bu konuda deneyim sahibi oldum. Öncelikle mağara için zaten temel eğitimlerde anlatıldığı gibi en az 2 aydınlatmamız olması gerekecek. Bunlardan en az bir tanesinin pilli olması oldukça önemli. Yedek pil taşımak/bulmak yedek batarya taşımaktan/bulmaktan daha kolay. Bu konuda en mantıklı sistem 1 tane oldukça iyi aydınlatan üst seviye bir kafa fenerinizin olması. Yedek olarak 1 tane de oldukça dayanıklI bir fenerinizin olması. Ek olarak Petzl’ın Face2Face olarak adlandırdığı özelliğe sahip olması önemli. En azında başka bir mağaracı ile konuşurken kafa fenerinizi kapatmak zorunda kalmazsınız.

Koşu vb.. sporlar için programlanabilen ve mesafeye göre lümen lüks ayarını kendi yapan bir kafa feneri sahibi olmak iyi bir çözüm. Daha uzun süre daha iyi aydınlatma ile sporunuza devam etme fırsatınız olur.

Gördüğünüz gibi lümen aslında kafa feneri seçiminde en az dikkat edilen konu. Asıl önemli olan sizin kullanacağınız ortam için üretilmiş bir kafa feneri. Ve yapabileceğiniz en iyi şey bilindik markaların dışında satılan kafa fenerlerine güvenmemek. Çok lümen olduğu için bilinmedik bir üreticinin kafa fenerini almak kötüdür. Uzun süreçte hem işinizi zorlaştırır hemde yeni bir kafa feneri ihtiyacı doğurur.